Niepełnosprawność może mieć różny stopień nasilenia, dlatego w polskim systemie prawnym wyróżnia się trzy stopnie niepełnosprawności – znaczny, umiarkowany i lekki. Każdy z nich określa zakres ograniczeń w codziennym funkcjonowaniu oraz wskazuje, jakie wsparcie jest potrzebne danej osobie. Orzeczenie o stopniu niepełnosprawności może być wydane na czas określony lub na stałe – decyzja zależy od możliwości poprawy stanu zdrowia.
Znaczny stopień niepełnosprawności
Najwyższym stopniem niepełnosprawności jest stopień znaczny, który przyznaje się osobom, u których występują poważne ograniczenia w codziennym funkcjonowaniu. Oznacza to, że:
- wystąpiło znaczne naruszenie sprawności organizmu,
- osoba jest niezdolna do pracy lub może pracować jedynie w warunkach pracy chronionej,
- wymaga stałej lub długotrwałej opieki i pomocy innych osób z powodu niezdolności do samodzielnej egzystencji.
Osoby ze znacznym stopniem niepełnosprawności nie są w stanie samodzielnie zaspokajać podstawowych potrzeb życiowych i potrzebują wsparcia w codziennych czynnościach, takich jak przygotowanie posiłków, higiena czy poruszanie się.
Mimo to, osoby z takim orzeczeniem mogą podejmować pracę, pod warunkiem że wykonywane obowiązki będą dostosowane do ich możliwości. Mogą być zatrudnione w warunkach chronionych lub w standardowym miejscu pracy, jeśli stanowisko zostanie odpowiednio przystosowane (np. praca zdalna lub specjalnie dostosowane miejsce pracy).
Umiarkowany stopień niepełnosprawności
Osoby z umiarkowanym stopniem niepełnosprawności również doświadczają ograniczeń w funkcjonowaniu, jednak ich sytuacja nie jest aż tak wymagająca jak w przypadku stopnia znacznego. Do tej grupy zaliczają się osoby, które:
- są niezdolne do pracy,
- mogą pracować tylko w warunkach pracy chronionej,
- potrzebują częściowej lub czasowej pomocy w pełnieniu ról społecznych.
W odróżnieniu od stopnia znacznego nie jest wymagane, aby wszystkie te kryteria występowały jednocześnie – wystarczy spełnienie jednej z nich. Osoby z umiarkowanym stopniem niepełnosprawności mogą więc wykonywać pracę, pod warunkiem że stanowisko będzie dostosowane do ich potrzeb.
Ponadto, w zależności od rodzaju niepełnosprawności, mogą potrzebować wsparcia w codziennym życiu – np. w postaci pomocy przy niektórych czynnościach lub korzystania z odpowiednich urządzeń wspomagających.
Lekki stopień niepełnosprawności
Lekki stopień niepełnosprawności dotyczy osób, które mają pewne ograniczenia w funkcjonowaniu, ale nie wymagają one stałej opieki ani pomocy innych osób. Do tej kategorii zaliczane są osoby, które:
- mają istotnie obniżoną zdolność do wykonywania pracy, w porównaniu do osób pełnosprawnych o tych samych kwalifikacjach zawodowych,
- mają ograniczenia w pełnieniu ról społecznych, które mogą zostać skompensowane za pomocą odpowiedniego sprzętu, np. protez, aparatów słuchowych czy wózków inwalidzkich.
Osoby z lekkim stopniem niepełnosprawności mogą normalnie pracować i funkcjonować, choć mogą wymagać pewnych udogodnień, np. dostępu do środków ortopedycznych czy technicznych.
Symbole w orzeczeniach o niepełnosprawności
Orzeczenie o stopniu niepełnosprawności zawiera także symbol, który wskazuje na przyczynę ograniczeń zdrowotnych. Jest to istotna informacja, ponieważ w zależności od rodzaju schorzenia przysługują różne formy wsparcia.
Niektóre z tych schorzeń, takie jak upośledzenie umysłowe, epilepsja czy choroby psychiczne, należą do tzw. schorzeń specjalnych, które uprawniają do dodatkowych form wsparcia, np. wyższego dofinansowania z Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych (PFRON).
Znaczenie stopnia niepełnosprawności i dostępne formy wsparcia
Stopień niepełnosprawności ma fundamentalne znaczenie dla określenia poziomu wsparcia, jakie może otrzymać osoba z ograniczeniami zdrowotnymi.
Znaczny stopień oznacza konieczność stałej opieki oraz znaczne ograniczenia w codziennym funkcjonowaniu. Umiarkowany pozwala na większą samodzielność, ale nadal może wiązać się z potrzebą wsparcia i dostosowania miejsca pracy, natomiast lekki stopień oznacza niewielkie trudności, które można kompensować za pomocą środków technicznych.
Osoby z orzeczeniem o niepełnosprawności mogą korzystać z różnych form pomocy, takich jak ulgi podatkowe, dofinansowanie sprzętu rehabilitacyjnego, ułatwienia w zatrudnieniu czy świadczenia socjalne. Dobrze znać swoje prawa i możliwości, aby móc jak najlepiej dostosować warunki życia i pracy do własnych potrzeb.
